Stan wyższej konieczności

Ze stanem wyższej konieczności mamy do czynienia wtedy, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki.

Poświęcenie cudzego dobra jest dopuszczalne tylko wtedy, jeśli niebezpieczeństwa nie można odwrócić w inny sposób. Poświęcone dobro nie może też przedstawiać wartości w sposób oczywisty większej niż dobro chronione.

Istotą stanu wyższej konieczności jest istnienie niebezpieczeństwa, wskutek czego powstaje pewna kolizja interesów. Działający ma do wyboru albo zgodzić się na szkodę, która grozi, albo niebezpieczeństwo odwrócić, powodując inną szkodę.

Właściciel domu, w którym wybuchł pożar, rozbiera płot sąsiada, aby umożliwić ratującym dostęp do palącego się domu. Właściciel domu ma do wyboru albo poświęcić swój dom, nie rozbierając płotu, albo uratować dom, rozbierając płot. Powstaje tu zatem konflikt między mieniem w postaci domu i mieniem w postaci płotu.

Niebezpieczeństwo powodujące powstanie stanu wyższej konieczności może być wywołane klęskami żywiołowymi (powódź, pożar, huragan), zachowaniem się zwierząt (napadnięcie człowieka przez dużego psa), wypadkiem (właściciel samochodu zostaje zmuszony do przewiezienia ofiary wypadku ulicznego do szpitala), zachowaniem się człowieka (napadnięty zasłania się przed ciosem noża ciałem drugiego człowieka).

W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Nie może się powoływać na stan wyższej konieczności sprawca, który poświęcił takie dobro, nad którym miał obowiązek czuwać, nawet narażając się na niebezpieczeństwo osobiste (np. strażnik, policjant).