Rodzaje wykładni ze względu na metodę

– wykładnię słowną,

– wykładnię celowościową,

– wykładnię systematyczną,

– wykładnię historyczną .

Wykładnia słowna (inaczej gramatyczna, językowa, werbalna) polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepi-

sów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, zastosowanej interpunkcji itd. Uwaga interpretatora skupia się wyłącznie na stronie językowej badanego przepisu.

Normalnym odruchem człowieka, który przepis przeczytał, lecz go nie zrozumiał, jest przeczytanie go jeszcze raz. Czyta go wówczas wolniej, uważniej, analizując każde słowo, każde sformułowanie. To jest właśnie prosty przykład wykładni słownej.

Tych, którzy przykładają nadmierną wagę do wykładni słownej, a pomijają inne rodzaje wykładni, zwykło się nazywać formalistami. Stąd też wzięło się powiedzenie o „suchej literze prawa” i inne podobne sformułowania.

Wykładnia słowa jest podstawową metodą interpretacji. Wykładnia celowościowa (inaczej: teleologiczna, funkcjonalna) polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy te zostały wydane. Niekiedy uświadomienie sobie tego celu może rozwiać wątpliwości, występujące przy samej tylko słownej analizie przepisu.

Wykładnia systematyczna polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach całego ustawodawstwa.

Chodzi tu o miejsce w znaczeniu dosłownym. Należy więc ustalić, czy norma należy do części ogólnej danego aktu czy do części szczegółowej, w jakim rozdziale jest zawarta, jakie przepisy z nią sąsiadują itd. Jeśli np. przepis używa określenia „osoba”, ale zawarty jest w rozdziale kodeksu cywilnego zatytułowanym „osoba fizyczna”, to stosować go należy tylko do osób fizycznych (ludzi), a nie do osób prawnych, mimo że analiza samego tylko przepisu (wykładnia słowna) prowadziłaby do odmiennego wniosku.

Wykładnia historyczna polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych. Poddaje się analizie przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga się wnioski z okoliczności towarzyszących powstawaniu aktu prawnego (uzasadnienie projektu, stenogramy sejmowe, głosy w dyskusji). Wykładnia historyczna stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej.