PROKURATURA

Prokuratura jest organem państwowym powołanym do strzeżenia praworządności oraz czuwania nad ściganiem przestępstw. Drugie z wymienionych zadań koncentruje się na czynach naruszających prawo karne. Natomiast strzeżenie praworządności ma szerszy charakter i nie ogranicza się do obszaru prawa karnego, lecz przejawia się w działaniach podejmowanych również na gruncie innych gałęzi prawa. Ustawa przewiduje, że prokuratura określone wyżej ogólne zadania wykonuje między innymi przez:

– prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami,

– wytaczanie powództw i składanie wniosków oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych oraz w sprawach ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interes społeczny lub inne ważne względy,

– podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawi-dłowego i jednolitego stosowania prawa w różnych rodzajach postępowania (sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia i innych),

– sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności,

– prowadzenie badań nad przestępczością oraz zapobieganie i zwalczanie jej,

– zaskarżanie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem oraz udział w toczącym się w związku z tym postępowaniem sądowym,

– koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw prowadzonej przez inne organy państwowe,

– współdziałanie z różnymi organami, jednostkami organizacyjnymi i orga-nizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa,

– opiniowanie aktów normatywnych,

– i słusznie – z prowadzeniem postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz z nadzorowaniem takiego postępowania prowadzonego przez inne uprawnione organy, na przykład policję. Postępowanie przygotowawcze ma postać śledztwa lub dochodzenia. Śledztwo toczy się w sprawach poważniejszych, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do sądu okręgowego. Natomiast dochodzenie toczy się w sprawach mniejszej wagi, których osądzenie należy w zasadzie do sądu rejonowego. Dochodzenie prowadzą najczęściej organy policji pod nadzorem prokuratora, a w niektórych sprawach także inne uprawnione organy.

Na postępowanie przygotowawcze składa się szereg różnych czynności, często wymagających wiedzy fachowej z różnych dziedzin. Stąd wiele zadań jest zlecanych wyspecjalizowanym komórkom służb policyjnych. Mająca tu zastosowanie kryminalistyka jest wiedzą o sposobie wykrywania przestępstw. Postępowanie przygotowawcze ma doprowadzić do ujawnienia przestępstwa, ustalenia osoby sprawcy i jej ujęcia oraz zgromadzenia materiału dowodowego i jego usystematyzowania. Postępowanie przygotowawcze kończy się wniesieniem aktu oskarżenia do sądu lub umorzeniem postępowania karnego.

Działanie prokuratora w czasie postępowania przygotowawczego powinna cechować wszechstronność i skrupulatność, powinien dążyć do wyjaśnienia sprawy, nie wolno mu przede wszystkim ograniczać się do wyszukiwania okoliczności obciążających podejrzanego. Prokurator decyduje o postawieniu obywatela w stan oskarżenia. Wiąże się to z zasadą, że sąd rozpatruje sprawy w postępowaniu karnym wyłącznie na wniosek, nigdy z własnej inicjatywy. Takim wnioskiem w sprawie karnej jest akt oskarżenia.

Prokuraturę stanowi prokurator generalny wraz z podległym mu aparatem. Podstawową część aparatu prokuratury stanowią prokuratury rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Prokuratorem generalnym jest z urzędu minister sprawiedliwości.