Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne

Prawem międzynarodowym (dawniej: prawem narodów) nazywamy zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami, a ponadto organizacjami międzynarodowymi i niektórymi innymi podmiotami. Prawo międzynarodowe publiczne, wbrew swojej nazwie, nie reguluje więc stosunków między narodami, lecz państwami (i innymi podmiotami międzynarodowymi). Jest, jak piszą niektórzy, prawem zewnętrznym państw.

Normy prawa międzynarodowego wypływają z dwóch źródeł, którymi są umowy międzynarodowe i zwyczaje międzynarodowe. Oba źródła mają doniosłe znaczenie. Wśród umów odróżnia się umowy dwustronne i umowy wielostronne. Szczególną rolę odgrywają te umowy międzynarodowe, które zostały podpisane przez wiele państw, na przykład Karta Narodów Zjednoczonych.

Prawo międzynarodowe szeregiem cech różni się od prawa wewnętrznego. W szczególności trzeba zwrócić uwagę, że na straży jego norm w zasadzie nie stoi przymus bezpośredni stosowany przez specjalny aparat, jak to ma miejsce w prawie wewnętrznym. Sankcje w prawie międzynarodowym mają różnorodny charakter – organizacyjny, ekonomiczny, wojskowy, są stosowane zespołowo i indywidualnie, zorganizowane i nie zorganizowane. Środki przymusu mają zupełnie wyjątkowy charakter i mogą być stosowane przeciwko państwu używającemu siły lub posługującemu się groźbą jej użycia, popełniającemu przestępstwa lub zbrodnie międzynarodowe. O zastosowaniu takich sankcji może na przykład zdecydować Rada Bezpieczeństwa ONZ. Istotne znaczenie mają sankcje nie zorganizowane, którymi są przede wszystkim reakcja opinii publicznej i odwet. Reakcja opinii międzynarodowej może się wyrazić na przykład w zmniejszeniu ruchu turystycznego, bojkocie towarów danego państwa, kampanii w środkach masowego przekazu itd.

Nader istotne znaczenie ma określenie stosunku prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego danego państwa. Chodzi przede wszystkim o ustalenie zasad pierwszeństwa w stosowaniu prawa wewnętrznego i prawa międzynarodowego w przypadku ich kolizji. Kwestia ta na gruncie prawa polskiego została uregulowana w konstytucji (art. 87-91). Zgodnie z jej przepisami,

umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Polskę i ogłoszona w Dzienniku Ustaw, stanowi część polskiego systemu prawa i jest bezpośrednio stosowana, tak samo jak ustawy i inne akty normatywne. W razie kolizji, umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą Sejmu wyrażoną w ustawie mają pierszeństwo przed polskimi ustawami. W innych przypadkach kolizje między umowami międzynarodowymi a prawem krajowym są rozstrzygane tak samo, jak kolizje między przepisami krajowymi.