Prawo Dwunastu Tablic

Znanym pomnikiem prawa rzymskiego jest Prawo Dwunastu Tablic (Lex duodecim tabularum – około 500 r. p.n.e.). Wielkie znaczenie miał Kodeks określonej gałęzi prawa lub nawet tylko podstawowych ocen uznawanych w obo-wiązującym prawie. Stworzona norma nie ma charakteru trwałego i jest przeznaczona wyłącznie do rozstrzygnięcia danej sprawy. Orzeczenie sądu nie staje się więc częścią obowiązu-jącego prawa i ma dla innych spraw tylko takie znaczenie, jak każdy precedens sądowy. Obowiązujące przepisy mogą zakazywać posługiwania się analogią lub ograniczać jej zastosowanie.

Analogia jako sposób wypełniania luk ma największe znaczenie w prawie cywilnym. Mniejszą rolę odgrywa w prawie pracy, prawie administracyjnym i niektórych innych gałęziach.

W prawie karnym stosowaniie analogii jest niedopuszczalne. W tej gałęzi prawa przyjęła się bowiem powszechnie zasada, że karać można tylko za te czyny, których dokonanie zabronione jest wyraźnie przez ustawę pod groźbą kary. Wyraża to łacińska paremia: nullum crimen sine lege. Według tej zasady działanie ludzkie, które nie zostało wyraźnie zabronione przez ustawę karną, nie stanowi przestępstwa nawet wtedy, gdy czyn jest zbliżony pod względem swego charakteru do czynów karalnych i sąd jest zdania, że sprawcę należałoby ukarać. Po stwierdzeniu, że nie ma przepisu odnoszącego się do popełnionego czynu, sąd ma obowiązek oskarżonego uniewinnić.