Organizacja i zadania sądów powszechnych

Sądy powszechne są podstawowym rodzajem sądów ze względu na ilość i wagę rozstrzyganych spraw. Rola i znaczenie sądów powszechnych każą w nich widzieć najważniejsze ogniwo systemu wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Do sądów powszechnych należą:

– sądy rejonowe,

– sądy okręgowe,

– sądy apelacyjne.

Zwierzchni nadzór nad sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy. Jak już wspomniano, ustawa nie wylicza zadań sądów powszechnych. Należą do nich wszystkie sprawy, których przepisy nie przekazały innym organom wymiaru sprawiedliwości. Ich zakres jest bardzo szeroki i obejmuje ogromną większość spraw rozstrzyganych przez organy wymiaru sprawiedliwości.

O tworzeniu sądów powszechnych decyduje minister sprawiedliwości, który ustala jednocześnie siedzibę sądu i obszar jego właściwości. Sądy apelacyjne są wyłącznie sądami odwoławczymi. Rozpoznają apelacje i zażalenia od orzeczeń sądów okręgowych wydanych w pierwszej instancji. Sądy okręgowe są zarówno sądami pierwszej instancji, jak i sądami odwoławczymi. Do zadań sądu okręgowego należy więc:

– rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądów rejonowych w tym przypadku sąd okręgowy występuje w charakterze sądu drugiej instancji,

– rozstrzyganie ważniejszych spraw w charakterze sądu pierwszej instancji.

– sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone prawa majątkowe, oprócz spraw o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa i macierzyństwa oraz o przysposobienie,

– sprawy o ochronę praw autorskich i wynalazczych oraz praw wynikających z rejestracji wzorów użytkowych, zdobniczych i znaków towarowych,

– sprawy o roszczenia wynikające z prawa prasowego,

– sprawy o prawa majątkowe, których wartość przewyższa kwotę 30000 zł, z wyjątkiem spraw o alimenty i kilku innych,

– inne.

– zbrodnie (tzn. przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat trzech albo karą surowszą),

– przestępstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym państwa,

– uprzywilejowane formy zabójstwa (np. zabicie człowieka pod wpływem silnego wzburzenia, eutanazja i inne),

– puszczanie w obieg fałszywych pieniędzy lub dokumentów,

– sprowadzenie powszechnego niebezpieczeństwa w znacznych rozmiarach (spowodowanie zagrożenia epidemicznego, uszkodzenie ważnych urządzeń użyte-czności publicznej itd.),

– inne.

Sądy rejonowe

Sądy rejonowe obejmują swoim działaniem obszar kilku lub kilkunastu jednostek podziału terytorialnego kraju stopnia podstawowego (gmin, miast, dzielnic). Terytorialny zasięg działalności sądu rejonowego określa – jak wspomniano – minister sprawiedliwości. Rejony mają w przybliżeniu wielkość powiatów.