Kolizja przepisów prawnych w przestrzeni

Kolizja przepisów prawnych w przestrzeni to ta kolizja, do której dochodzi między przepisami obowiązującymi w różnych miejscach. Do kolizji w przestrzeni może dojść.

– między przepisami obowiązującymi w różnych dzielnicach kraju,

– między przepisami różnych państw.

Do kolizji między przepisami dzielnicowymi może dojść tylko wtedy, gdy bądź całe prawo, bądź poszczególne jego dziedziny nie są w państwie zunifikowane i każda dzielnica ma własne prawodawstwo. Tak było w Polsce w okresie międzywojennym na różnych terenach obowiązywały różne systemy prawa. W tej sytuacji poznański kupiec, który sprzedawał towary odbiorcy w Krakowie, spotykał się z takimi samymi zagadnieniami prawnymi, jakie występują w handlu międzynarodowym. Obecnie prawo polskie jest ujednolicone i do takich kolizji nie dochodzi.

Kolizje między ustawodawstwami różnych państw są zjawiskiem naturalnym i nie da się ich uniknąć. Trzeba natomiast dysponować środkami do ich rozstrzygania. Do takiej kolizji dochodzi np. w przypadku zawarcia umowy między obywatelem polskim i węgierskim, udzielenia pełnomocnictwa polskiemu agentowi handlowemu działającemu na terenie Danii, przysposobienia dziecka mającego obywatelstwo fińskie przez obywateli polskich, zawarcia małżeństwa przez Polkę ze studiującym w Polsce obcokrajowcem itd.

W każdym z tych przypadków zachodzi pytanie, jakie przepisy należy stosować – polskie czy państwa obcego, jeśli zaś ma być stosowane prawo obce, to które (gdy w grę wchodzi kilka ustawodawstw).

Każde państwo ustanawia własne przepisy kolizyjne. Wskazują one, czy do danego stosunku prawnego stosować prawo rodzime czy obce (i jakie). Dla kilku dziedzin prawa (prawa cywilnego, rodzinnego) tworzą one tzw. prawo międzynarodowe prywatne.

Przepisy kolizyjne ustala dla siebie każde państwo we własnym zakresie. Jednak w powszechnym interesie wykształciły się w stosunkach międzynarodowych pewne zasady, respektowane przy tworzeniu przepisów kolizyjnych. W ten sposób między przepisami kolizyjnymi poszczególnych państw panuje dość daleko posunięta harmonia. W dziedzinie prawa cywilnego i rodzinnego przestrzegane są np. następujące zasady:

– w zakresie prawa osobowego (ocena zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych) stosowane są przepisy tego państwa, którego obywatelem jest dana osoba (lex patriae)-,

– w zakresie prawa rzeczowego (sprawy związane z własnością rzeczy, posiadaniem, użytkowaniem, hipoteką, zastawem itp.) stosuje się przepisy państwa, na terenie którego rzecz się znajduje (lex rei sitae)\

– w zakresie oceny umów i innych aktów prawnych oraz oceny ich formy prawnej właściwe są przepisy tego państwa, na terytorium którego miało miejsce zawarcie umowy (locus regit actuni).