Karta nauczyciela – podstawowa pragmatyka służbowa nauczycieli

Uchwalona 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela traktowana jest obok Ustawy o systemie oświaty jako drugi podstawowy akt prawa oświatowego. Jej funkcjonowanie w okresie ubiegłych 22 lat wykazało, że nie jest to akt stabilny. Ponad 20 razy sejm wprowadzał zmiany do tego ważnego aktu, dostosowując go do nowych wymagań lub możliwości, jakie z okazji np. uchwalania nowego budżetu stawały przed organami finansującymi oświatę. Nie jest naszym celem opisywać zmiany, jakie wprowadzał prawodawca. Było ich zbyt wiele i były zbyt obszerne, aby mogły zainteresować Czytelnika. Musimy jednak wspomnieć o dosyć istot- nej zmianie, jaka nastąpiła w wyniku wejścia w życie ustawy z 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy – Karta nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 19, poz. 239). Powodzenie wprowadzanej w 1999 r. reformy systemu oświatowego wiązano z awansem zawodowym, a przez to i płacowym nauczycieli. Uznano to za jeden z głównych priorytetów reformy. Autorzy reformy oświatowej wyszli z założenia, że jakość edukacji zależy przede wszystkim od nauczyciela, jego kwalifikacji, kompetencji, umiejętności i zaangażowania. Trzeba się zgodzić z tezą, że przepisy obowiązujące do czasu wejścia w życie zmiany ustawy nie dawały wielkich szans awansu zawodowego i nie premiowały należycie dobrej i ponadprzeciętnej prąpy nauczycieli. Istniał wprawdzie wprowadzony na podstawie art. 46 system stopni specjalizacji zawodowej, który miał pobudzić środowisko nauczycielskie do podejmowania trudu samokształcenia. Jednak system ten nie sprawdził się, gdyż wzmożony wysiłek nie został poparty odpowiednią gratyfikacją finansową. Przestało to motywować do zdobywania stopni, bowiem nakłady na doskonalenie się, wymagane podczas postępowania kwalifikacyjnego, znacznie przekraczały uzyskane z tego tytułu dodatki. Według danych Ministerstwa Edukacji Narodowej tylko 7% nauczycieli, tzn. ponad 73 tysiące, posiadało te stopnie. W początkach roku 2000, zgodnie z akualnym rozporządzeniem płacowym, wypłacano za I stopień specjalizacji 30 zł miesięcznie, za II stopień

– 47 zł, za III – 66 zł. Dodatkowo, obowiązująca wówczas siatka płac określała, że automatyczny awans płacowy nauczyciela zależy tylko od poziomu wykształcenia i stażu pracy. Element motywacyjny, tkwiący w uprawnieniach rad pedagogicznych i dyrektora do podwyższenia na okres 6 miesięcy o określony procent (maksimum do 20%) wynagrodzenia zasadniczego, nie sprawdził się w praktyce. Zbyt często stosowano także równy podział dodatku motywacyjnego dla wszystkich nauczycieli (po 5%), przyznawanie rotacyjne tego dodatku (wg klucza) lub nauczycielom wybierającym się na emeryturę.