Karta nauczyciela jako pragmatyka służbowa

Karta nauczyciela jako pragmatyka służbowa w szczególny sposób reguluje sprawy stosunku pracy oraz prawa i obowiązki specyficznej grupy zawodowej, jaką są nauczyciele. Trudno jest akt prawa pracy, jakim jest Karta nauczyciela, porównywać z Ustawą o systemie oświaty. O ile Ustawa o systemie oświaty ma charakter powszechnie obowiązujący, regulujący funkcjonowanie każdego elementu systemu oświatowego, o tyle Karta nauczyciela, jako prawo pracy, odnosi się tylko do nauczycieli zatrudnionych w określonych typach placówek. Jej stosowanie nie ma charakteru powszechnego i w zasadzie obejmuje szkoły oraz placówki prowadzone przez ministrów i jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku szkół i placówek publicznych oraz niepublicznych prowadzonych przez osoby prawne i fizyczne, zapisy Karty nauczyciela dotyczą tylko określonych uprawnień, najczęściej emerytalnych, wyraźnie wyspecyfikowanych w art. 91 b.

W postanowieniach wstępnych, które po krótkiej preambule stanowią rozdział pierwszy Karty, ustalono, kto podlega zapisom Karty. Ogólnie można stwierdzić, że ustawie podlegają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w: publicznych przedszkolach, szkołach, zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli, w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych oraz zatrudnieni przed 27 czerwca 2003 r. w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych, nauczyciele zatrudnieni w szkołach przy placówkach konsularnych i dyplomatycznych Rzeczypospolitej Polskiej, a także kuratorzy, wicekuratorzy, nauczyciele mianowani lub dyplomowani zatrudnieni na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne w: urzędach organów administracji rządowej, kuratoriach oświaty, specjalistycznych jednostkach nadzoru pedagogicznego, centralnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych (art. 9la), publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, publicznych i niepublicznych placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne i prawne (art. 9lb), nauczyciele urlopowani za podstawie ustawy o związkach zawodowych (art. 9la), u pracodawców pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu i w Ochotniczych Hufcach Pracy na stanowiskach wychowawców (art. 91 b). Art. 91 wskazuje grupy nauczycieli zatrudnionych w określonych typach szkół i placówek czy urzędów, którzy mogą korzystać tylko z zapisanych w tym artykule uprawnień czy powinności wynikających z Karty nauczyciela.

Jak każde prawo pracy, tak i Karta nauczyciela określa prawa i obowiązki pra-cowników. Obowiązki to realizacja zadań zawartych w art. 6, ale to również ocena pracy nauczyciela i dyrektora szkoły, procedury z nią związane oraz prawo do odwołania się od oceny. Obowiązki nauczyciela to również uznanie zwierzchnictwa dyrektora szkoły, któiy jako przełożony służbowy, przewodniczący rady pedagogicznej odpowiada za dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły. Tylko dyrektor szkoły w ramach swoich kompetencji dokonuje oceny nauczyciela, a jej zmiana może nastąpić tylko w drodze odwołania w trybie określonym przez Kartę nauczyciela i wydanym na jej podstawie rozporządzeniu (2 listopada 2000 r., DzU nr 98, poz. 1066).