Elementy prawa dla ekonomistów

W rozpoznaniu sprawy i wydaniu wyroku nie uczestniczy oczywiście cały sąd, lecz tak zwany skład orzekający sądu. Na przykład sprawy cywilne sąd pierwszej instancji rozpoznaje w zasadzie w składzie jednego sędziego (wyjątkiem są sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz większość spraw ze stosunków rodzinnych, które są rozpoznawane z udziałem ławników). Sprawy cywilne szczególnie zawiłe lub o charakterze precedensowym mogą być rozpoznawane w składzie trzech sędziów zawodowych. Sprawy karne sąd pierwszej instancji rozpoznaje najczęściej w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.

Sąd drugiej instancji, którym może być – jak to wynika z poprzednich wyjaśnień – sąd okręgowy lub sąd apelacyjny, rozpoznaje odwołanie bez udziału ławników, najczęściej w składzie 3-osobowym.

Sędziowie sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych są mianowani przez Prezydenta, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sędziowie są nieusuwalni z wyjątkiem przypadków wymienionych w ustawie.

Zagadnienie obsadzania stanowisk sędziowskich należy do kluczowych zagadnień wymiaru sprawiedliwości. Chodzi w szczególności o zapewnienie niezawisłości i właściwego poziomu fachowego sądów. Wydaje się, że w istniejących warunkach lepiej spełnia te zadania mianowanie sędziów.

Ławnicy sądów rejonowych i sądów okręgowych są wybierani przez rady gmin. Zasady i tryb ich wyboru określa ustawa. Aktem prawnym regulującym organizację i zadania sądów powszechnych jest ustawa z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych.