Elementy prawa dla ekonomistów

Z wnioskiem w sprawach wymienionych wyżej w pkt. 1-5 mogą wystąpić: Prezydent, marszałkowie Sejmu i Senatu, premier, 50 posłów, 30 senatorów, pierwszy prezes Sądu Najwyższego, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich. Ponadto w sprawach objętych zakresem ich działania z wnioskiem mogą wystąpić Krajowa Rada Sądownictwa, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe władze związków zawodowych, organizacji pracodawców i organizacji zawodowych oraz kościoły i inne związki wyznaniowe.

Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego może wystąpić Prezydent, premier, marszałkowie obu izb parlamentu i większość pozostałych organów wymienionych wyżej.

Pytanie może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu każdy sąd, jeżeli od odpowiedzi na to pytanie zależy rozstrzygnięcie prowadzonej przezeń sprawy. Pytanie może dotyczyć zgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą.

Skargę konstytucyjną może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały w jego przekonaniu naruszone. Skarga może zarzucać niezgodność z konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na którym sąd lub organ administracji publicznej oparł orzeczenie o jego wolnościach, prawach lub obowiązkach. Skarga może być wniesiona w sprawie ostatecznie rozstrzygniętej, w ciągu dwóch miesięcy.

Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje wniosek, pytanie prawne lub skargę konstytucyjną na rozprawie, o której powiadamia uczestników. Rozprawa jest w zasadzie jawna. W toku postępowania Trybunał może przesłuchiwać biegłych, żądać od organów i instytucji państwowych okazywania akt i dokumentów oraz przeprowadzać inne dowody, która uzna za niezbędne dla wyjaśnienia sprawy. Trybunał rozpoznaje wnioski w sprawie zgodności ustaw

i umów międzynarodowych z konstytucją oraz ustaw z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi na podstawie ustawy – w składzie pięciu sędziów, a wnioski w sprawie zgodności aktów normatywnych niższego rzędu (np. rozporządzeń) z konstytucją, ustawami lub umowami międzynarodowymi

– w składzie trzech sędziów. W niektórych sprawach, na przykład sporów kompetencyjnych między centralnymi organami państwa, Trybunał orzeka w pełnym składzie.

Orzeczenia Trybunału mają postać wyroków lub postanowień. Trybunał wydaje wyroki w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją oraz w innych podstawowych sprawach wymienionych wyżej (punkty 1-5). Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą (art. 190 konstytucji).

Wyroki stwierdzające niezgodność aktu normatywnego z konstytucją, ratyfiko-waną umową międzynarodową lub ustawą są ogłaszane w organie publikacyjnym, w którym akt był ogłoszony, a gdy nie był ogłoszony – w Monitorze Polskim.

Wszystkie inne wyroki (np. stwierdzające, że nie ma niezgodności aktu normatywnego z konstytucją itd.) ogłasza się w Dzienniku Ustaw. Publikowane (w Monitorze Polskim) są również postanowienia w niektórych sprawach, a mianowicie: a) sporu kompetencyjnego, b) istnienia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, c) powierzenia marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta.

Prawomocne wyroki sądowe i inne orzeczenia w sprawach cywilnych i karnych, administracyjnych i in., które zostały wydane z zastosowaniem przepisów uznanych następnie za niezgodne z aktem normatywnym wyższego rzędu, mogą być korygowane przy zastosowaniu wskazanych w ustawie, właściwych dla danego trybu postępowania środków prawnych, na przykład wznowienia postępowania.