Błąd

Błąd jest drugą okolicznością wyłączającą winę. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego. Jest to tzw. błąd faktyczny. Wyłącza on winę wówczas, gdy nie został przez sprawcę zawiniony. Pod wpływem błędu faktycznego działa na przykład mężczyzna, który wychodząc z zakładu fryzjerskiego zabiera z wieszaka kapelusz, będąc przekonany, że należy on do niego.

Z błędem faktycznym mamy do czynienia także wówczas, gdy sprawca dopuszcza się czynu zabronionego świadomie, ale w błędnym, usprawiedliwionym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca winę lub bezprawność czynu, np. że działa w obronie koniecznej. Jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Oprócz błędu faktycznego istnieje także błąd prawny. Sprawca działa pod wpływem błędu prawnego, gdy nie wie, że popełniany przez niego czyn jest zabroniony. Błąd prawny wyłącza winę, a w rezultacie odpowiedzialność karną, gdy jest usprawiedliwiony. Może to mieć miejsce na przykład, gdy przepisy kraju odwiedzanego przez cudzoziemca w jakiejś dziedzinie zdecydowanie różnią się od standardów światowych. W praktyce są to przypadki wyjątkowe. Poza tym ma zastosowanie stara łacińska maksyma ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi), zgodnie z którą przepisy obowiązują niezależnie od tego, czy są zainteresowanym znane.