Podział prawa na publiczne i prywatne

Podział prawa na publiczne i prywatne przeprowadzony został po raz pierwszy przez rzymskiego prawnika Ulpiana. Według Ulpiana prawem publicznym jest to prawo, które ma na uwadze interes państwa, zaś prawem prywatnym to prawo, które ma na uwadze interes jednostki. Kryterium podziału stanowi więc interes, któremu służą określone przepisy.

Uczeni przełomu XIX i XX wieku wprowadzili nieco odmienne kryteria podziału prawa na publiczne i prywatne. Według jednych, normy prawne regulujące stosunki między państwem i oby-watelami oraz między organami państwowymi tworzą prawo publiczne, natomiast normy dotyczące stosunków między obywatelami składają się na prawo prywatne (E. Bierling, F. Somlo).

Inne kryterium każe do prawa publicznego zaliczyć wszystkie przepisy odnoszące się do takich stosunków, w których jedna strona ma jakieś uprawnienia władcze wobec drugiej. Prawo prywatne odnosi się do stosunków równorzędnych podmiotów (G. Jellinek).

Jeszcze inną podstawę podziału stanowi sposób dochodzenia naruszonych praw. Do prawa publicznego należą tylko te normy, których naruszenie powoduje automatyczną interwencję państwa (np. prawo karne). Natomiast w skład prawa prywatnego wchodzą te normy, których naruszenie powoduje ściganie ze strony państwa dopiero na wniosek zainteresowanego obywatela (A. Thon).

Wszystkie wymienione kryteria częściowo się uzupełniają, częściowo zaś wyłączają, dając ogólny obraz podziału prawa na publiczne i prywatne. Przytoczony podział prawa zachował aktualność, ale jego kryteria są dyskusyjne. Znacznemu rozszerzeniu uległa też sfera publicznoprawna. Poza tym charakter władzy publicznej, środki i metody jej działania oraz charakter więzi z obywatelami uległy głębokim przemianom.